Powrót
Borsuk
Daniel
Dzik
Dziki królik
Jeleń sika
Jeleń szlachetny
Jenot
Kozica
Kuna domowa
Kuna leśna
Lis
Łasica łaska
Łoś
Muflon
Norka amerykańska
Norka europejska
Piżmak
Ryś
Sarna
Tchórz stepowy
Tchórz zwyczajny
Wilk
Wydra
Zając bielak
Zając szarak
|
 | Dzik - Sus scrofa
Rząd: Parzystokopytne - Artiodactyla
Rodzina: Świniowate - Suidae
|
|
|
 | | Fot. Andrzej Wierzbieniec |
Opis: Dzik ma tułów krępy, z boków ścieśniony, szczególnie u samców, o silnie rozwiniętej części przedniej. Głowa (łeb) jest duża i wydłużona, osadzona na krótkiej, grubej i muskularnej szyi. Oczy są stosunkowo małe, brunatne. Uszy (słuchy), wysoko osadzone i stojące maja kształt szerokiego trójkąta o zaokrąglonym wierzchołku. Część twarzowa głowy dzika jest silnie wydłużona, zakończona ryjem (gwizdem). Na jego końcu znajduje się rozszerzona, okrągła, nago i bardzo silnie unerwiona tarcza ryjowa (tabakiera). Nogi (biegi) są średniej długości i bardzo silne. Palce środkowe, III i IV, zakończone są mocnymi racicami. Stosunkowo niskie umiejscowienie niewielkich palców bocznych - II i V (szpil) powoduje, iż w czasie stępania i one odciskają się w podłożu. Ogon jest dość długi, zwisając sięga do stawu skokowego. Zakończony jest kitą dłuższych włosów, tzn. chwostem, bardziej wyraźnym u dorosłych samców (odyńców) niż u samic (loch). Okrywa włosowa (suknia) dzika składa się z twardych, ale elastycznych włosów okrywowych, zwanych szczeciną, oraz z gęstego podszycia włosów wełnistych. Zimą suknia jest ciemna i kudłata. Latem dzik okryty jest krótką szczeciną, stopniowo wyrastającą i gęstniejącą. Warchlaki (dziki w 1 roku życia) do wieku 4-5 miesięcy mają suknią pasiastą. Na rdzawobrunatnym tle, wzdłuż grzbietu i boków ciała, przebiegają wyraźne żółtawo-płowe pasy. Suknia zimowa warchlaków jest ciemna, lecz z wyraźnym odcieniem rdzawym.
Uzębienie dorosłego dzika składa się z 44 zębów o następującej formule 3 1 4 3 / 3 1 4 3. Kły w uzębieniu stałym są silnie rozwinięte. Kły dolne odyńców są szczególnie długie i szablasto wygięte (szable). Kły górne (fajki) są mniejsze i mają inny kształt, zbudowane z zębiny nieco twardszej, spełniają rolę osełki, o którą ścierają się szable. Kły loch (haki) są znacznie krótsze i mniejsze. Na zewnątrz są zupełnie niewidoczne, podczas gdy kły (oręż) odyńców wyraźne wystają ponad wargę.
Występowanie: Dzik zamieszkuje całą Europę, z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego, Finlandii i północnej części Rosji. W Polsce dzik jest pospolity w całym kraju.
Biotop: Zasadniczym środowiskiem bytowania dzika jest las. Zasiedla on wszystkie typy lasów, najczęściej jednak lasy mieszane. Szczególnie odpowiadają jemu tereny leśne obfitujące w mokradła i bagna. Woli większe kompleksy leśne. W wielu okolicach dziki przez znaczną część roku wykorzystują pola uprawne w pobliżu lasu jako bogatą bazę pokarmową. W nocy penetrują pola w poszukiwaniu pożywienia, a podczas dnia zalegają w ostojach leśnych.
Pokarm: Dzik jest głównie roślinożercą. Pokarm roślinny stanowi około 90% udziału, a pokarm zwierzęcy około 10%. Rośliny uprawne stanowią jedną trzecią całego pokarmu. Pokarm zwierzęcy dzika to różnego rodzaju bezkręgowce, dżdżownice, owady i ich larwy, mięczaki, drobne gryzonie i inne małe kręgowce oraz padlina.
Rozród: Ruja (huczka) przypada na miesiące późno jesienne i zimowe. Ciąża trwa 108-120 dni. Zasadniczym okresem rodzenia młodych jest marzec, kwiecień i maj. Samice przystępują tylko raz w roku do rozrodu. Średnia wielkość miotu dla samic w pierwszym roku życia od 4,1 do 4,3; w drugim roku życia od 5,7 do 5,8 a dla samic starszych 6,5. Okres laktacji trwa około 4 miesięcy. W wieku kilkunastu dni młode poza mlekiem matki zaczynają przyjmować pierwszy pokarm.
Rozwój: Przez cały pierwszy rok życia młode dziki znajdują się pod troskliwą opieką matki. Przez pierwsze kilka dni życia przebywają w wymoszczonym suchymi trawami legowisku (barłogu), zrobionym przez lochę w zacisznej i bezpiecznej ostoi leśnej. Potem już podążają za matką na żerowisko. Młode dziki pozbawione matki, jeszcze w czasie laktacji- giną. Nieco starsze są już w stanie same uchować się przy życiu, zazwyczaj jednak rozwijają się bardo słabo i cherlawieją. Maksymalny wiek dzika określa się na kilkanaście lat. Dzik linieje (zmienia suknię) raz w roku, w okresie późno wiosennym Warchlaki w wieku 4-5 miesięcy gubią pręgowaną suknię. Wyrasta im sierść zimowa o ubarwieniu żółtopłowym. Jest to dobra cech rozpoznawcza dzików w pierwszym roku życia. Dalszymi pomocniczymi cechami odróżniającymi je od przelatków są: tępy i krótki łeb o młodocianym wyrazie twarzy, krótki i bardzo ruchliwy ogon nie posiadający jeszcze pędzla z dłuższych włosów (chwost). W tym wieku trudno jeszcze o rozpoznawanie płci na odległość. Sylwetkę przelatka charakteryzuje wydłużony grzbiet, proporcjonalnie długie biegi oraz długi i wąski łeb.
U samców zaznacza się nieco już podniesiona górna warga, gdyż pojawia się oręż, lekko zaznaczony jest pęczek dłuższych włosów na napletku prącia (pędzel). Ogon sięga najwyżej do stawu skokowego tylnych biegów i nie ma jeszcze dobrze rozwiniętego chwostu. U odyńców 2-3 letnich typowe cechy płci męskiej są już dobrze wykształcone. Łeb jest masywny o tępym kształcie, z widocznym już orężem. Masa ciała zwierzęcia rozłożona jest nierównomiernie. Większość stanowi przednią część tułowia, która nabiera kształtu "karpiowatego", pędzel jest dobrze widoczny, ogon sięga poniżej stawu skokowego biegów i posiada dobrze rozwinięty chwost. Wraz z wiekiem postępujący dymorfizm płciowy staje się bardziej wydatny. Loch na ogół wyróżniają się bardziej wydłużonym kształtem tułowia; linia grzbietowa jest prawie prosta, linia brzucha natomiast zaokrąglona; brak jest wyraźnego przełożenia masy ciała na przednią część tułowia; gwizd jest długi wąski i klinowaty. W okresie laktacji widoczne są długie sutki. Przy rozpoznawaniu wieku zwierzyny ubitej stosuje się metodę polegającą na oględzinach rzędu siekaczy w żuchwie. U warchlaków są to łatwe do rozpoznania zęby mleczne, trzecia para dolnych siekaczy ma kształt sztyfcikowaty. U przelatków zgryz jest nierówny, gdyż wyrastają po kolei pierwsza, druga i trzecia para siekaczy stałych; u dzików dwuletnich i starszych zgryz znowu jest nierówny, utworzony jednak z siekaczy stałych. Brandt opracował metodę określania wieku odyńców na podstawie różnicy między szerokością szabli u nasady a jej średnica mierzoną w miejscu, gdzie zaczyna się powierzchnia starcia. Dzieląc wartość pierwszą przez drugą otrzymuje się liczbę wskaźnikową (indeks Brandta) dla poszczególnych klas wiekowych.
Naturalnymi wrogami dzików są wilk, a w wyjątkowych wypadkach ryś.
Behawior: Spośród zmysłów dzika najbardziej wyostrzone są węch i słuch, natomiast wzrok jest dość słaby. Dzik wydaje rozmaite głosy podobne do głosów świń domowych. Dziki kwiczą, chrząkają, fukają, rechtają i charkotają, wyrażając różne stany emocjonalne. Na spoczynek dzienny dziki wybierają spokojne i bezpieczne miejsca, w lesie gęste zagajniki i zarośla, a poza lasem duże łany zbóż i kukurydzy, trzciniska, szuwary nawodne itp. Tam zakładają barłogi, które zimą wyścielane są ściółką, suchą trawą, gałęziami itp. Latem zaś dnem legowiska jest goła ziemia, która chłodzi w czasie upałów. Barłogi często są wspólne dla kilku dzików. Dziki lubią tarzać się w błocie. Na terenach swych ostoi mają specjalne kąpieliska, zwane też tarzawiskami lub brochowiskami. Poza okresem zimy tarzają się codziennie, latem nawet 2,3 razy na dobę. Po wytarzaniu się w błocie dziki czochrają się o pnie drzew (malują drzewa). Dzik jest zwierzęciem towarzyskim i prowadzi życie gromadne w watahach. Samotnie żyją tylko odyńce, które w okresie rui dołączają się do watah. Wielkość watah waha się w granicach od kilku do kilkunastu osobników. Watahy tworzą się tylko z osobników ze sobą spokrewnionych. Przeważnie jest to locha lub też kilka loch ze swoim aktualnym przychówkiem. Przelatki zwykle tworzą oddzielnie grupy. Populacja dzików charakteryzuje się wyraźną, opartą na dominacji, strukturę socjalną. W hierarchii socjalnej odyńce dominują nad lochami, przelatki są podporządkowane lochom, a na samym dole znajdują się warchlaki. Stosunki socjalne istnieją także pomiędzy watahami. Miejscowe osiadłe watahy przeważają nad obcymi. Pod wpływem działalności człowieka dzik stał się zwierzęciem głównie o nocnej aktywności (po zachodzie słońca i przed wschodem). Jeżeli dziki nie są zbyt często niepokojone, to są dość osiadłe i przez wiele lat zajmują ten sam określony teren. Wataha ma wspólny dla wszystkich jej członków areał bytowania. Koczowisko składa się z kilku co najmniej ostoi dziennych i z żerowisk.
Znaczenie gatunku: Dzik jest istotnym składnikiem biocenoz leśnych, oddziałującym w sposób znaczny nie tylko na ekosystem leśny, lecz również na polny. Rola dzików w gospodarce leśnej i łowieckiej polega na: dodatnim wpływie, jaki wywiera buchtowanie lub głębokie rycie górnych warstw gleb leśnych i mieszanie ściółki z glebą mineralną; zjadaniu niektórych gatunków szkodliwych owadów leśnych; zjadaniu drobnych gryzoni; utrzymaniu higieny w łowisku poprzez zjadanie padliny zwierząt kręgowych oraz wyszukiwanie i zjadanie chorych ssaków i ptaków, przez co zmniejsza się możliwość wybuchu chorób; zjadaniu jaj i piskląt ptaków gnieżdżących się na ziemi; zjadaniu niedołężnych młodych zwierząt ssących.
Góra strony
|
|
|
